Olszanica – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie leskim, siedziba gminy Olszanica.

W latach 1975-1998 miejscowość położona była w województwie krośnieńskim. Wieś leży w dolinach potoków Wańkówka i Stary Potok, które łącząc się dają początek Olszanki prawego dopływu Sanu. Przez miejscowość przechodzi droga krajowa nr 84 i linia kolejowa nr 108 Stróże – Krościenko z przystankiem Olszanica.


Historia

W 1376 r. Olszanica była jak i Myczkowce prywatną wsią szlachecką i stanowiła własność Oleśki (Olescho).

Wymieniana w 1436 r. jako miejscowość założona w sobieńskich dobrach Kmitów na prawie wołoskim. Nazwa wsi ma pochodzenie topograficzne, wywodzi się od słowa olsza, olszyna i oznaczała teren porośnięty olchami. Fakt ten potwierdzają źródła: 1441 r. Olschanycze, 1443 r. Kmitowie mieli dwór obronny.

W 1436 r. – Jan Goligyan w imieniu żony Małgorzaty wystąpił do sądu grodzkiego w Sanoku przeciw Mikołajowi Kmicie- kasztelanowi przemyskiemu, który zajął gwałtem dobra ojczyste Małgorzaty Goligyan, przypadłe jej po bracie zm. Janie Kmicie i jego dzieciach z Bachórza, tj. Zamek Sobień z wsiami doń należącymi Olszanica, Myczkowce, Rajskie i Izdebki oraz inne. Spór ten trwał do 1441 r., aż gdy doszło do ugody między Małgorzatą żoną Przedpełka Mościca z Wielkiego Koźmina a jej stryjem Mikołajem Kmitą z Wiśnicza, kasztelanem przemyskim. Potem właścicielami Olszanicy byli Tarłowie, Mniszchowie, Jordanowie, Jasieńscy. W 1580 r. - w podziale majątku po Barbarze z Herburtów Kmitowej dobra sobieńskie z Olszanicą przeszły w ręce Stadnickich a potem Tarłów. Gdy Jerzy Mniszech ożenił się z Jadwigą Tarło (córką Mikołaja Tarło - sekretarza królewskiego i Jadwigi Stadnickiej) i otrzymał w spadku m.in. Olszanicę Potok, Dębowiec, Sambor, Laszki Murowane, Chyrów i Bąkowice. W pocz. XVII w. była to własność Mniszchów i istniał tu zamek murowany, w którym przebywała Maryna Mniszchówna - późniejsza carowa. W 1663 r. - rejestr podatkowy wymienia jako właściciela wsi starostę sanockiego (1661) r. Jerzego Jana Wandalina Mniszcha. Potem przejęli Olszanicę na własność Jordanowie. Od września 1939 r. do 1941 r. była pod okupacja sowiecką. Od 1941 do roku sierpnia 1944 wieś była siedzibą okupacyjnego hitlerowskiego urzędu gminy w powiecie sanockim.
Kościół parafialny w Olszanicy z dzwonnicą
Zabytki

Murowana cerkiew, pw. Zaśnięcia Matki Bożej z 1923 roku, która służy obecnie jako kościół rzymskokatolickiej Parafii Matki Bożej Pocieszenia. Obok cerkwi na parawanowej dzwonnicy można podziwiać dzwon z 1630 roku. Cerkiew sąsiaduje z zespołem pałacowo-parkowym, na który składają się: pałacyk z 1905 roku, zabudowania gospodarcze, oficyna i kuźnia, most z II poł. XIX wieku. Godne zwiedzenia są również kapliczki przydrożne z XIX wieku.
Osoby związane z Olszanicą

    Józef Gryf Ciepielowski (24 VI 1897) - porucznik piechoty, powstaniec styczniowy z 1863 r., walczył pod Radziwiłłowem, zm. we Lwowie.
    Edward Csató – (15 grudnia 1920- 27 kwietnia 1968), ur. w Olszanicy krytyk i historyk teatru.
    Halina Żurowska – kurierka i łączniczka AK i WiN-u, porucznik.
 

Źródło : Wikipedia